Vieiros

A revolución de 1846 foi un pronunciamento liberal, unha reacción progresista fronte ao goberno autoritario do Xeneral Narvaez. Ou cando menos naceu así, aínda que moi logo adquiriu unha compoñente paralela: as reivindicacións provincialistas, na procura dunha xestión política máis autónoma, comezaron a tinguir as proclamas da Xunta Superior do Reino de Galiza. O 2 de abril o coronel Solís, que entrara en contacto coas ideas liberais na Coruña, influenciado por Juana de Vega, condesa de Espoz y Mina, pronúnciase en Lugo, uníndose case de inmediato Santiago ao movemento, e nos días seguintes Pontevedra e Vigo. A revolución fracasa nos restantes territorios do Estado, sendo este un dos factores que máis incidiu no carácter provincialista e galeguista do movemento.

A este respecto o catedrático de Historia Contemporánea da USC, Xusto Beramendi, explica que "cando se inicia en Lugo non se diferencia de calquera outro pronunciamento liberal, sobre todo porque en Lugo non había provincialistas, xa que estaban bastante concentrados en Santiago. Cando o pronunciamento recibe o apoio civil, o grupo de provincialistas, que eran de ideoloxía progresista, toma un papel moi activo e ocupa postos de gran responsabilidade nas xuntas revolucionarias. É daquela cando se comezan a advertir nalgunhas proclamas da Xunta algunhas ideas que non aparecen nos manifestos progresistas convencionais".

As reivindicacións provincialistas
Os provincialistas pulaban por recuperar a unidade administrativa do Reino de Galicia, disolto na reforma de 1833, e defendían unha política autónoma respecto a Madrid na tarefa lexislativa e un sistema tributario propio. Emprestáronlle inmediatamente o seu apoio político e mobilizáronse a prol da insurrección. Santiago pasou a converterse daquela na capital deste movemento, constituíndose alí o 15 de abril a Xunta Superior do Reino de Galicia. Un dos seus líderes, Antolín Faraldo, fundou o periódico La Revolución para que convertese no voceiro da Xunta.

O carácter galeguista do movemento é nidio nos manifestos publicados pola Xunta Superior, nos que se afirmaba que "Galiza, arrastrando até aquí unha existencia oprobiosa, convertida nunha verdadeira colonia da corte, vai a erguerse da súa humillación e abatemento. Esta Xunta, amiga sincera do país, consagrarase a engrandecer o antigo Reino da Galiza, dando proveitosa dirección aos numerosos elementos que atesoura no seu seo, erguendo os cimentos dun porvir de gloria".

E ese carácter autónomo tamén se percibía nos actos: o día 16 publica un decreto polo que se adoptan as primeiras medidas económicas e administrativas: nulidade de todos os actos do goberno de Madrid dende o día 2 de abril, sometemento de todas as xuntas a Xunta Superior do Reino da Galiza, abolición do sistema tributario, e supresión da policía.

Os provincialistas galegos teñen unha ideoloxía marcadamente progresista, ao igual que case todos os movementos nacionalistas xurdidos en Galiza dende entón. "O nacionalismo galego é diferente ao doutros territorios do Estado Español e do continente europeo: nace cunha matriz ideolóxica de esquerdas, mentres que noutros países xorde dunha matriz tradicionalista e conservadora", explica Beramendi, que engade que "as razóns desta especificidade temos que atopalas en que a xerarquía eclesiástica que exercía en Galiza estaba moi castelanizada dende o século XVII; e tamén en que a outra clase social ligada ao antigo réxime, a fidalguía, sae moi ben parada da revolución liberal, pois mantén a súa posición de perceptora de rendas forais e comeza a ocupar cargos na administración que viña de ser creada".

De Cacheiras a Carral
O xeneral Narváez enviou tropas baixo o mando do xeneral La Concha para recuperar o territorio. O día 23 de abril comezou a batalla de Cacheiras entre as tropas de Madrid e as galegas de Solís, que foron derrotadas. A grande superioridade das tropas do goberno central fixo inútil a resistencia e as tropas de Concha entraron en Compostela a saqueo e pillaxe, como se lles prometera. Solís, que se refuxiara en San Martiño Pinario, entregouse aquela mesma tarde.

Tres días despois, un xuízo sumarísimo condenouno a morte en Carral. Este xuízo non foi celebrado en Santiago ou na Coruña por medo aos simpatizantes do coronel que había nestas cidades. Manuel Murguía, que daquela era aínda un cativo, foi testemuña directa do asalto das tropas invasoras a San Martiño. Canda a Solís, foron fusilados en Carral doce dos seus oficiais. Anos despois os trece executados foron designados polo goberno como 'beneméritos da Patria' e ordenouse a construción dun monumento en Carral, que non foi efectivo até 1904, por iniciativa da Liga Galega da Coruña.

Na derrota nacen os mártires
O galeguismo político, convertido xa en nacionalismo tomou aos 'mártires de Carral' como referente simbólico, realizando homenaxes masivas ao pé do monumento nos aniversarios dos fusilamentos, como o que tivo lugar o 26 de abril de 1931, e no que destacou como orador Manuel Lugrís Freire. A este respecto Beramendi salienta que "é no futuro cando este pronunciamento adquire importancia, na relectura que dos feitos fai o galeguismo, que o asume posteriormente como un fito propio, e os derrotados no 1846 pasan a se converter nos primeiros mártires do galeguismo".

Beramendi engade que "A reivindicación chega case de inmediato, xa no que podemos considerar provincialistas de segunda xeración, que no décimo aniversario da derrota comezan a homenaxear a acción de Solís, por exemplo cun número especial do xornal La Oliva, que dirixía Murguía, en 1856". En 1856 celébrase tamén o Banquete de Conxo. Como escribiu Luís Gonçales Blasco (Foz) hai un par de anos en Vieiros "o Banquete de Conxo debe ser relacionado co levantamento de 1846; en efecto, despois da represión que seguiu á derrota de 1846 o Banquete supuxo unha nova posta en pé do sentimento liberal e democrático da Galiza, sempre ligado á reivindicación da súa identidade histórica. Foi organizado polos sectores mais avanzados do estudantado galego desa altura".

Recreación en Radiodifusión
Radiofusión, a rede de emisoras municipais galegas, recreará este sábado 26 de abril os sucesos acaecidos en 1846 que finalizaron co fusilamento dos "Mártires de Carral". Dende Carral realizaráse un programa radiofónico entre as 12 do mediodia e as 2 da tarde. O espazo poderá sintonizarse nas emisoras municipais galegas, e tamén a través de Internet, na páxina www.radiofusion.eu. O programa contará coa colaboración dos historiadores Xusto G.Beramendi e Emilio Grandío e participación de mozos e mozas, veciños e veciñas de Teo e Carral.